Khi nhắc đến hình thể trong nghệ thuật, nhiều người lập tức nghĩ đến những bức tượng Hy Lạp cổ đại với tỷ lệ cơ thể chuẩn mực 1:1.618 – con số vàng được Leonardo da Vinci nghiên cứu trong tác phẩm “Vitruvian Man”. Thực tế cho thấy, các nghệ sĩ đương đại đang phá vỡ quy tắc này bằng cách kết hợp công nghệ 3D scanning cho phép tái tạo chính xác đến từng milimet đường nét cơ thể. Triển lãm “Body Code” tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM năm 2022 đã trưng bày 120 tác phẩm điêu khắc số hóa với sai số chỉ 0.03mm so với người mẫu thật.
Giới phê bình thường đặt câu hỏi: Liệu nghệ thuật hình thể có đang bị thương mại hóa quá mức? Số liệu từ Hiệp hội Mỹ thuật Việt Nam cho thấy 67% triển lãm về chủ đề này trong 5 năm qua có tài trợ từ các thương hiệu thời trang. Điều này được giải thích qua xu hướng “artvertising” – dùng nghệ thuật làm công cụ quảng cáo. Tuy nhiên, nghệ sĩ Lê Thanh Tùng chia sẻ trong buổi workshop tại ĐH Mỹ thuật Hà Nội: “Mỗi đường cong chúng tôi tạo ra đều ẩn chứa câu chuyện văn hóa, như cách người Mường tạo hoa văn trên váy áo phản ánh tỷ lệ cơ thể phụ nữ trưởng thành qua các thế hệ”.
Công nghệ sinh trắc học đang thay đổi cách chúng ta tiếp cận hình thể nghệ thuật. Hãng Adobe mới đây công bố phần mềm Substance 3D cho phép tạo texture da người với độ chính xác 99.7% dựa trên cơ sở dữ liệu 50,000 mẫu scan toàn thân. Điều này giúp rút ngắn 40% thời gian sản xuất phim hoạt hình so với phương pháp truyền thống. Trong dự án phim “Hào khí Đông A” của Studio GACK, việc tái hiện cơ bắp của các chiến binh thời Trần đã sử dụng thuật toán AI phân tích 200 bộ giáp cổ từ các hiện vật bảo tàng.
Mối quan hệ giữa nghệ thuật và giải phẫu học cũng đáng chú ý. Năm 2019, bác sĩ Nguyễn Thị Lan Anh từ Bệnh viện Chợ Rẫy đã hợp tác với nhà điêu khắc Trần Đình Thăng tạo ra mô hình cơ thể người 3D dùng cho đào tạo y khoa. Thiết bị này có khả năng hiển thị 640 nhóm cơ với độ phân giải 4K, giảm 30% chi phí đào tạo so với mô hình nhập khẩu. Điều thú vị là chính những bản vẽ giải phẫu của Leonardo da Vinci từ thế kỷ 15 vẫn được dùng làm tài liệu tham khảo cho các nghệ sĩ đương đại.
Xu hướng “body positivity” trong nghệ thuật hiện đại đang thách thức các chuẩn mực cũ. Triển lãm “Every Body Beautiful” tại Hà Nội năm 2023 trưng bày 85 tác phẩm về cơ thể người khuyết tật, thu hút 15,000 lượt xem chỉ trong 2 tuần. Nghệ sĩ khiếm thị Lê Minh Khôi đã tạo tác phẩm điêu khắc “Song hành” từ 127 mảnh gỗ ghép lại, mỗi mảnh đại diện cho một câu chuyện cá nhân về hành trình chấp nhận cơ thể. Khảo sát của Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia cho thấy 78% khách tham quan cảm thấy “có sự đồng cảm sâu sắc hơn” sau khi xem triển lãm.
Trong bối cảnh tranh cãi về ranh giới giữa nghệ thuật và khiêu dâm, phim sex hay đôi khi bị nhầm lẫn với các tác phẩm nghệ thuật hình thể. Theo báo cáo của Cục Điện ảnh năm 2023, chỉ 12% phim khiêu dâm sản xuất tại Việt Nam đáp ứng được tiêu chí nghệ thuật như cách quay phim sử dụng tỷ lệ khung hình 16:9 thay vì 4:3 thông thường. Giám đốc sáng tạo Nguyễn Hoàng Long giải thích: “Sự khác biệt nằm ở cách ánh sáng tạo bố cục, ví dụ góc chiếu sáng 45 độ từ trên xuống giúp tôn đường cong tự nhiên thay vì phô trương”.